میراث فرهنگی شامل آثار باقیمانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می گردد و از این طریق زمینه های عبرت برای انسان فراهم می آید . سازمان میراث فرهنگی کشور که به استناد قانون مصوب 1364/11/10 تشکیل و در تاریخ 1382/10/23 با سازمان ایرانگردی و جهانگردی ادغام شد و در 1385/10/26 با متنزع شدن سازمان صنایع دستی از وزارت صنایعو معادن ، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری بوجود آمد .
ضرورت حفاظت از میراث فرهنگی
کمیته امنیت داخلی شورای عالی امنیت ملی در خصوص نحوه حفاظت از میراث فرهنگی کشور پیشنهادات خود را در قالب 12 بند تقدیم ریاست محترم آن شورا نمود که آیین نامه مورد نظر پس از بحث و بررسی های مکفی در جلسات کارشناسی در دبیرخانه امنیت ملی کشور با حضور نمایندگان دستگاههای ذیربط تدوین و نهایتا در جلسه مورخ 1381/3/28 شورای امنیت کشور به تصویب رسید .
لذا جهت انجام این مهم ، حفاظت از آثار تاریخی – فرهنگی کشور بر عهده یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری گذاشته شده است . یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری فارس در راستای انجام وظایف خود مبنی بر حفظ و نگهداری مواریث فرهنگی ، بناها و در مجموع آثار برجای مانده از گذشته ، امیدوار است زمینه ای فراهم نماید تا ضمن برانگیختن غرور ملی و میهنی در نسل جوان ، مایه پند و اندرز آیندگان را فراهم نماید . ضرورت تهیه و تنظیم این مقوله بر این اساس است که آثار تاریخی ما ، بخشی از هویت ماست و هر گونه صدمه یا قاچاق باعث ایجاد خلا در تاریخ کشورمان شده و با خارج شدن این آثار امکان بازسازی یا نشان دادن تاریخ و هویت ملت برای همیشه از بین می رود . از این رو یگان حفاظت جهت تنویر افکار عمومی و مشارکت آحاد مردم و حفظ و صیانت آثار تاریخی – فرهنگی ، گزیده ای از مواد قانونی مجازات اسلامی راجع به اشیاء عتیقه و آثار تاریخی ، فرهنگی را ارائه می نماید .
حفاظت فیزیکی از آثار تاریخی – فرهنگی ( موزه ها ، تپه ها ، بناها و محوطه ها و ... ) در محل و با اولویت حفاظت پرسنلی ، مکانیکی ، الکترونیکی حسب مورد توسط سازمان میراث فرهنگی طراحی و به مورد اجرا گذارده خواهد شد .
مواردی از قانون مجازات اسلامی :
ماده 558 هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه و اماکن محوطه ها و مجموعه های فرهنگی – تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است ، یا تزیینات ، ملحقات تاسیسات ، اشیاء و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور ، که مستقلا نیز واجد حیثیت فرهنگی – تاریخی یا مذهبی باشد خرابی وارد آورد علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از یک الی ده سال محکوم می شود .
ماده 559 : هر کس اشیاء و لوازم و همچنین مصالح و قطعات آثار فرهنگی – تاریخی را از موزه ها و نمایشگاهها ، اماکن تاریخی و مذهبی و سایر اماکن که تحت حفاظت یا نظارت دولت است سرقت کند یا با علم به مسروقه بودن ، اشیا مذکور را بخرد یا پنهان دارد ، در صورتی که مشمول مجازات حد سرقت نگردد علاوه بر استرداد آن به حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود .
ماده 560 : هر کس بدون اجازه از سازمان میراث فرهنگی کشور یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام شده از سازمان مذکور در حریم آثار فرهنگی – تاریخی مذکور در این ماده مبادرت به عملیاتی نماید که سبب تزلزل بنیان آنها شود ، یا در نتیجه آن عملیات به آثار و بناهای مذکور خرابی یا لطمه وارد آید علاوه بررفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده به حبس از یک سال تا سه سال محکوم می شود .
ماده 561 : هر گونه اقدام به خارج کردن اموال تاریخی – فرهنگی از کشور هر چند به خارج کردن آن نینجامد ، قاچاق محسوب و مرتکب ، علاوه بر استرداد اموال به حبس از یک سال تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق ، محکوم می گردد .
تبصره – تشخیص ماهیت تاریخی – فرهنگی به عهده سازمان میراث فرهنگی کشور می باشد .
ماده 562 : هر گونه حفاری و کاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی – فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیاء مکشوفه به نفع سازمان میراث فرهنگی کشور و آلات و ادوات حفاری به نفع دولت محکم می شود . چنانچه حفاری در اماکن و محوطه های تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است ، یا دربقاع متبرکه و اماکن مذهبی صورت گیرد ، علاوه بر ضبط اشیاء مکشوفه و آلات و ادوات حفاری مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم می شود .
تبصره 1: هر کس اموال تاریخی – فرهنگی موضوع این ماده را بر حسب تصادف به دست آورد و طبق مقررات سازمان میراث فرهنگی کشور نسبت به تحویل آن اقدام ننماید به ضبط اموال مکشوفه محکوم می شود .
تبصره 2: خرید و فروش اموال تاریخی –فرهنگی حاصله از حفاری غیر مجاز ممنوع است و خریدار و فروشنده علاوه بر ضبط اموال فرهنگی مذکور به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شوند . هرگاه فروش اموال مذکور تحت هر عنوان از عناوین به طور مستقیم یا غیر مستقیم به اتباع خارجی صورت گیرد ، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم می شود .
ماده 563: هر کسبه اراضی و تپه ها و اماکن تاریخی – مذهبی که به ثبت آثار ملی رسیده و مالک خصوصی نداشته باشد تجاوز کند به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود ، مشروط بر آنکه سازمان میراث فرهنگی کشور قبلا حدود مشخصات این قبیل اماکن و مناطق را در محل تعیین و علامت گذاری کرده باشد .
ماده 564 : هر کس بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی و برخلاف ضوابط مصوب اعلام شده از سوی سازمان مذکور به مرمت یا تعمیر ، تغییر ، تجدید و توسعه ابنیه یا تزیینات اماکن فرهنگی – تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی مبادرت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال و پرداخت خسارت وارده محکوم میگردد .
ماده 565 : هر کس برخلاف ترتیب مقرر در قانون حفظ آثار ملی اموال فرهنگی – تاریخی غیر منقول ثبت شده در فهرست اثار ملیرا با علم و اطلاع از ثبت آن به نحوی به دیگران انتقال دهد به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم می شود.
ماده 566 : هر کس نسبت به تغییر نحوه استفاده از ابنیه ، اماکن و محوطه های مذهبی – فرهنگی و تاریخی که دزر فهرست آثار ملی ثبت شده اند بر خلاف شئونات اثر و بدون مجوز از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور اقدام نماید علاوه بر رفع آثار تخلف و جبران خسارت وارده به حبس از سه ماه تا یک سالمحکوم می شود.
ماده 566 : مکرر – هر کس ، نمونه تقلبی آثار تاریخی اعم از ایرانی و خارجی را به جای اثر الی بسازد یا آن را به قصد عرضه ريال قاچاق ريال فروش ، معرفی ، حمل یا نگهداری کند یا با آگاهی از تقلبی بودن اثر ، خریداری کند، به حبس از 91 روز تا 6 ماه و جزای نقدی معادل نصف ارزش اثر اصلی با احذ نر کارشناسی از سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری محکوم می شود.
ماده واحده مصوب 1379/12/15 مجلس شورای اسلامی که در تاریخ 1379/12/25 به تایید شورای نگهبان رسیده است: ساخت ،خرید و فروش ،نگهداری ، تبلیغ و استفاده از هر گونه دستگاه فلز یاب و همچنین ورود آن به کشور منوط به اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی کشور می باشد.متخلفان از مفاد این قانون به ضبط و مصادره دستگاه مذکور محکوم می شوندف چانچه دستگاه فوق در حفاری غیر مجاز به قصد کشف اموال فرهنگی ، تاریخی مورد استقاده قرار گیرد ، علاوه بر مجازات فق ،مرتکب یک سال تا سه سال حبس مجازات مقرر در ماده 562 مجازات الامی مصوب 1375/3/2 محکوم می شود.
ساخت اشیاء بدل و تقلبی و فروش آن به عنوان اثر تاریخی منوع می باشد و از آنجا که استرداد اموال بدلی به افراد و مجرمین مورد سوء استفاده و ارتکاب بزه قرار می گیرد لذا برابر ماده 10 قانون مجازات اسلامی و بخشنامه شماره 25865/2/1 مورخ 1377/6/22 حکم به استرداد مال بدلی مکشوفه از قاچاقچیان به آنان صادر نمی شود.
بخشنامه ضرورت استعلام از سازمان میراث فرهنگی کشور قبل از آغاز عملیات اجرایی طرح های عمرانی به کلیه وزارتخانه ها ، سازمانها ، موسسات دولتی ، نادهای انقلاب اسلامی و استانداردهای سراسر کشور ؛ به منظور حفاظت از میراث فرهنگی کشور ، پرهیز از تاخیر در اجرای طرح های عمرانی و بروز اختلاف و پیگرد قضایی به لحاظ قوانین آمده ناظر به جلوگیری از میراث فرهنگی کشور ، مقتضی است کلیه دستگاههای اجرایی طرح های عمرانی ، ضوابط حفاظتی آثار تاریخی – فرهنگی موجود اجرای طرح را از سازمان میراث فرهنگی کشور استعلام و بر اساس ان اقدام نمایند.
هیات وزیران در جلسه مورخ 1382/11/28 بنا به پیشنهاد شماره 1/1-8225 مورخ 1382/8/13 سازمان میراث فرهنگی کشور و به استناد اصل یکصدو سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود : کلیه وزارتخانه ها ، سازمانها و موسسات دولتی موظفند قبل از اجرای پروزه های بزرگ عمرانی و در مرحله امکان سنجی و مکان یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی – تاریخی ، (میراث فرهنگی ) در آن خصوص ، اقدام کنند و در طراحی و مکان یابی پروژه های یاد شده نتایج مطالعات انجام شده را رعایت نمایند .
شهرداری های سرسر کشور موظفند در هر مورد که راسا اقدام به عملیات عمرانی می نمایند یا مجوز ان را صادر می کنند و مکان عملیات به نحوی مشمول ضوابط حفاظتی اعلام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور می باشد ، بدوا نظر سازمان میراث فرهنگی را استعلام نموده و بر اساس آن اقدام نماید.
قابل ذکر است که در حال حاضر در استان فارس 38 پایگاه حفاظتی مشغول به کار می باشند که حفاظت و حراست از مواریث فرهنگی را بر عهده دارند.